Tuesday, September 20, 2016

SAIKHAWPUI KEI KA VANGKHUA

Chhaktiang ram dai kan lenna Zotlangsang ah chuan, i zan thiltih chu eng pawh ni se zing i tho chiah anga thawhphan nei lovin i tho fiah fel fai kak mai ang. Mit ek nuai hlawm tur takngial pawh a awm meuh thin lo a ni. Han hawi vel la lapua ang tak tak champo kha Tiau chhum a nih kha, a thianghlimin hmuh a nuam a nia. Mumang min theihnghilh awlsam tirtu leh zing chibai min buktu rinawm a nih kha. Kan tlangram leh tlangbawk nuam pawh hi thliarkar ang maia mawiin a chei Lal huanzawl zingtin peih a ni. Tlang leh tlang inkarah a lo inbangliam hnap a, a inzam paw chiai a; a ropuina tizual turin zing nichhuak engmawi tak chuan a lo chhun rangkachak rawng phut a, chumi hmu thei bik nih chu mihringa pian ve manah chuan hlu tak a ni. I mitmeng te kha mawi thar ta riau hian i inhre rauh rauh mai ang. Han thlir teh, hringfate tana malsawmna thlentu thlai thing par tam tak, a hming i hriatloh leh a hming ringawt i hriat a tak ila hmuhloh nen lam khan thlamuang taka hun i hman theih nan an lo mikhual dawn che a ni. An par tlantu sava chiar nak nak thawm pawh chu i hriat ngaihloh leh hriat phakloh rimawi a nih vang ringawtin i hnualsuat thiang ngawt lovang. Zingkar atangin i tho lungleng nghal der a nih pawhin tu’n an demche ka ringlo. Tum vuau sa a i piang a nih ngawt loh chuan lei hlimna par thinlai ti hlimtu mawina i hmuh hmaih mawlh loh avangin i nui sak ngei ang. PHE tuisem hming ringawt emaw i tih thin, mahse ni si lo kan zotuithiang fim kak khan i hmai han phih teh mah, harh chikimin i harh ngei ang. I hmai phihna tui tho kha chhuanso lova intlak a ni tih i taksa a hriatna thazam awm khan an hre chiang ber ang. Inches khat vela thanbelh turah inngaiin i ngo sawt anga i fai kartluan dawn emaw i ti anih pawhin i thiamloh a awm reng reng lo.

In vangkhawpui a lang phaklo a nih pawhin fimkhur takin khua han chuan zau zel teh, i lunglenna khawp chu i hawichhuak hrim hrim ang, mahse ring herh lo tawk zelin aw. Mizoram hi tlangram a ni tih zirlaibu atang maia hria i nih chuan eng building mahin a hliahloh zoram tlang mawizia a takin i hmu ang. Zofate tana malsawmna thlentu a ni tih i ngaihtuah lo anih pawhin kan Saitlangpui atang ngei hian thawveng takin a lunglen theih a ni tih i tem ang a. Hringnun hi vul thar ta riau leh siam zawh hlim khawvela cheng emaw i inti hial awm e. Mi zawng zawng hi rinngam leh rintlak ni mai hian i hmu anga, i tana hlutna nasa tak nei an ni tih i hmufiah chiang ngei ang. Mi u te lenna chhim khawpui Leitlangpui chu chiang takin a lang inzawm phei put a, kan tan hian alo indah langsar lui ni mai hian a hriat a ni. Hawi phei leh deuh la Mizoram-a tlang sang ber Phawngpui tlang leh a chhehvel tlang hrang hrangin minlo ep un a, hmar chhak lamah tlang hmingthang tak tak Lurh leh Tan tlang te, thlang kan tlakna khawchhak ram Tiau ral thlengin hliahtu reng reng awm lovin chiang takin a lang thei a ni. Hmar lamah Purun tlang te, Lungreng tlang te, Hrangturzo tlang te an lo lang ngir khup bawk a, anmahni avangin kan ropui bik hliah hliah hian a hriat a ni, ve ngawtin.  


I lunglenna hrithla tura lokal i ni emaw hringnun intlansiakna hmanhmawh tak bik bosan duhna vanga lokal pawh ni la, hlawhtling inti takin khua i chhuahsan ngei ang. Khawlai khu luih luih leh thli ro thaw vuk vuk mihringin kan ngeihloh zia a takin i tem anga, ro khawmtur nei silo hian i ro hle anga. Mahse, hetiang tuar kumtluantu nula hmeltha i hmu nual anga mak i ti zawk hial ang. School run bela pheilai vawr nitin thin ngei hi an ni school chawlh remchan apianga fehkawng zawh ngai lanu chu. An hah thin tehlul nen hmuh hmaih theih lovin an hmeltha a, fak loh theih lovin an nalh a ni. Zotuithiang fakna an nih kha, tukloh ramdai kan Chaltlang ngaw dur khup kar atanga tui lo put chhuak meuh chu a thianghlim bik em a ni. Cham hlenlo tur khualtha ni mahla enhranna mitmei i hmachhawn a ngai lova, i len lohna leh i telve a remlohna thil engmah a awm lo. I lo thlen hlimin ngaih pawimawh i ni anga, i cham reiin hlutna nasa tak i nei a ni tih i inhre chiang telh telh ang. Khua i chhuhsan hunah meuh chuan engkawng pawh zawhin engthil pawh ti la, mahni inrintawkna nasa tak nen puitling takin hmachhawn ngai khawvel hi i hmachhawn thei tawh ang.

Kan zotlangsang ilo kal huna i hmuh hmaih hauh loh tur leh tlawh ngei tura kan duhsak pui che tam tak sawi tur a awm a. Hun i neih dan azira i insiamrem thuai thuai loh chuan valdang iangin i tum aia rei i cham anga, chhungte hruai haw ngai khawpin chul theilo kan vangkhaw nuam hi chen chul i tum hlauh dah ange. Cham hlena vul reng turin kan duhlo che a ni lova, keimahni avanga nang meuh i hmingchhiat kan hlau zawk a ni. A nikhat ni atan chuan, Mizo nihna neia khawvela kan chena, zirna ina mizo tawng kan zir chhunga hming dai tawh ngailo tur, hla phuahthiam hmingthang ‘Saikuti’ hmingchawia phuah Saikuti veng-a awm ‘Saitlang Romual’ hi ni se. Hmar lam atanga khawchhung i luh ruala i mit la tak tu, len khawthawn nana tlangpawng mawi remchang tak vengtu an awm rinawm khawpa ral atang pawha fai kha Saitlang Romual chu a ni. A thlawnin i duh hun hunah tlawh phalsak i ni. Saitlang Romual ah chuan, gate atanga luh chiaha veilamah he tlang hi mei mit lovin kum 125 (1884-2009)-lai kan luahlum tawh a ni tih hriatrengna lungphun mawi tak a awm a, kil thum nei anih avangin khaw history leh mi chhuanawmte hming a inziak tlar dul a, i tlawh hma aiin i inngaitlawm zawk anih pawhin min en sang reng reng suh. Keini chuan hmabak nei kan ni tih kan inhria a kan thlen chinah hian lungawi mai kan tum lo a ni. A bul lawk tlangpawng ah chuan ‘Chhaktiang London’ tan mai ni lo, zoram khawvel tana mi ropui Lalsangzuali Sailo hriatrengna atana khaw mipuiin lung an phun a lo ding langsar lurh anga, thla i lakpui hnuah chuan Zofate tana a hlutzia ngaihtuah pahin i ui thu i sawi ngei ang. A chhak tlangdung hmun rem lai deuh ah chuan mi ropui bik an phumna Tianhrang thlan a lo awm anga, chu ngei chu a ni ‘Saikuti Thlan’ chu. Awlsam takin hla a phuah thin a ni mai lova, mawi leh lungrun tak mi rilru hnehthei takin a phuah thiam a ni. A thlan awmna thlang lawkah khan amah ngeiin duh taka thing kak kara lung a zeh, hlu tak a awm bawk a ni. Chawlh hahdam i duh anih chuan a chhak tlangpawngah khian in te sang Saikuti Khawthlir in alo nghak reng che a, chu hmunah chuan zokai thlifim thaw heuh heuhin hahdamna famkim a pe ngei ang che. Saitlang Romuala i kal hmain i camera kha full papin i charge lawk sa thlap dawn nia.    


Zan hun lo thleng leh thin hi rian tizualtu a ni fo thin. Saikhawtlang chhawrhthla eng chu a chiang bik em a, langlo tura hliahtu reng reng a awmlo a ni. Kan lei leh thla inkarah hian dai min dantu an awm hian a hriat loh a. Thingkung hlim pawh fiah kakin lei daiah a lang lunglenthlak hle a. I thinlung nangmaha awm, i chunga thu neitu hnenah chuan fiah takin i lungleng a ni tih a hriattir anga. Khawtlang lunglen nge ka tawrh kar hla di zun ngaih zawk tih i buktawn a ngai ngei ang! Karen a thim ruala thim ve theilo, eng zual zel si-ar hmingthang tak tak i hmu anga. A hming i hriat an awm meuh lo anih pawhin keini chuan kan mi hmasa te avangin si-ar hmingthang hla kan neia, a thluk a mawi bawka kan sa ar ar thei a ni. Zai ngaina khua kan ni a, zai ho na a kut beng bik leh hmui phun ring bik nih pawh inthlahrunna hmun atanga lokal i nih avangin zan lama zai mawi ri i hriat khan engtin emaw tak ilo awm ve ringawt anga. Tu hriatpuiloh khan ilo phur ve em em ringawt mai dawn a ni. Keini chuan kut beng lova hla khat sa zo thei chu a zakzum hle anih loh pawhin a insum thei hle ah kan ngai.

Saikhawpui hi Mizoram chhimchhak lam, Burma ramri depa awm a ni a. Lunglei District chhung; Leitlangpui atanga khawchhak zawn taka awm a ni. Aizawl atanga kal chuan Serchhip, Keitum leh N. Vanlaiphai leilet zawng zawng kal pelin Saikhaw lamtluang zawh zelin far thing ding thelh thup karah ‘Thingsai’ chu ropui takin i lut dawn a ni. Lunglei lam atang chuan Hnahthial, Khawhri leh Tarpho kaltlangin ramri kawnah Aizawl lam atanga kawng lokal nen insuih zawmin Thingsai kan lut thei a ni. Hei chauh hi kan khaw pawhtu kawngpui kan neih chhun a ni a, he kawng hian a pawh ngei dawn a ni tih tanchhana thihsak pawh kan ngam avangin kan zawh kumtluan thin a ni. 

Top of Form

No comments:

Post a Comment